De provincie heeft een bovenlokale systeemverantwoordelijkheid voor het functioneren van het openbaar bestuur in Zuid-Holland. Vanuit die verantwoordelijkheid zet de provincie zich actief in voor krachtige, slagvaardige en robuuste gemeenten die de lokale taken en regionale opgaven goed kunnen oppakken.

De volgende ontwikkelingen worden in 2017 voorzien:

• Als gevolg van de beslissing in 2016 om een herindelingsproces te starten met de gemeenten in de Hoeksche Waard, zal in 2017 het herindelingsadvies aan Provinciale Staten worden aangeboden. Uiteindelijke besluitvorming hierover zal in de Tweede en Eerste Kamer plaatsvinden.
• Als gevolg van de wens van Leerdam, Zederik en Vianen om te fuseren, is in 2016 een interprovinciale commissie ingesteld door Zuid-Holland en Utrecht voor het opstellen van een herindelingsadvies. Tijdens dit proces is een procesinterventie gevraagd bij de Minister van Binnenlandse Zaken. Afhankelijk van diens besluit, zullen er in 2017 door Zuid-Holland de benodigde stappen worden gezet. Hieruit kunnen wijzigingen voortvloeien van de provinciegrens.
• In een groot aantal regio's (o.a. Leidse regio, Duin- en Bollenstreek, Alphen aan den Rijn / Gouda / Woerden) zijn gemeenten met elkaar in gesprek over de toekomst, zowel op inhoudelijke thema's (economie, leefbaarheid) als ook op bestuurlijke thema's. Dit kan in voorkomende gevallen leiden tot afspraken met de provincie. Zoals eerder opgemerkt, stuurt de provincie niet aan op één maatwerkoplossing, maar sluit zij aan op de energie van het gebied en maakt ze multischalige afspraken.
• Hoewel de invoering van de omgevingswet en de omgevingsvisie met één jaar is uitgesteld tot 2019, zullen gemeenten komend jaar volop bezig zijn met de voorbereiding hiervan. Dit zal, net als met de drie decentralisaties het geval was, een groot beroep doen op de bestuurskracht van gemeenten.

De provincie vindt het belangrijk om een beeld te hebben van de gemeentelijke taakbehartiging voor de meest risicovolle domeinen bij wettelijke taken die zij in medebewind uitvoeren. Gemeenten stellen jaarlijks hun Interbestuurlijk Toezicht (IBT) rapportage op met toezichtsinformatie voor financiën, ruimtelijke ordening, omgevingsrecht, monumentenzorg, informatie- en archiefbeheer en huisvesting van vergunninghouders. De gemeenteraad van elke gemeente stelt de IBT rapportage vast als onderdeel van de jaarstukken en geeft voor elk domein een oordeel met behulp van de scores “groen”, “oranje” of ”rood”. Vervolgens stelt de provincie de Rapportage Interbestuurlijk Toezicht op (voorheen ‘Staat van de gemeenten’), die voor alle zestig gemeenten een totaalbeeld bevat, inclusief de provinciale IBT-beoordeling. De inzet van gemeenten en provincie is gericht op een zo “groen” mogelijk totaalbeeld, waar gemeenten hun wettelijke taken goed op orde hebben en de provincie als (verticale) toezichthouder meer op afstand kan blijven.

Toelichting prestatie-indicator(en)

De nulmeting is uitgevoerd in 2016.

De provincie houdt toezicht op de financiën van 60 gemeenten, ruim 70 gemeenschappelijke regelingen en 5 waterschappen. Doel is een gezonde financiële huishouding. Het toezicht wordt risicogericht en proportioneel uitgevoerd. Dit houdt in dat risicovollere gemeenten meer aandacht krijgen dan gemeenten die hun financiële huishouding goed op orde hebben. Ook wordt het toezicht proactief uitgevoerd: risico's en ontwikkelingen worden tijdig gesignaleerd en besproken met de betreffende organisatie(s).

De provincie houdt toezicht op het archief- en informatiebeheer van 60 gemeenten, 4 waterschappen en de gemeenschappelijke regelingen waaraan zij deelnemen en hanteert hierbij de bepalingen uit de Archiefwet 1995. Doel van het toezicht is dat de betrokken overheden hun informatiebeheer op orde krijgen en houden en zo bijdragen aan een betrouwbare overheid. Het toezicht door de provincie berust op het provinciebreed vastgestelde Aanvullend Beleidskader Archieftoezicht. Bij de uitvoering ervan werkt ze nauw samen met de andere provincies, met name in de Randstad, alsmede met de gemeenten, die het eerstelijnstoezicht uitvoeren. Tegelijkertijd dient de provincie haar eigen, actuele en historische informatie op orde te hebben. De provincie houdt op grond van de Archiefwet intern toezicht op een goede en betrouwbare archief- en informatiefunctie. Na het achiefinspectierapport van 2016 is een veelheid aan acties uitgezet die in 2017 hun beslag zullen krijgen.

Provinciale Staten streven ernaar om als hoogste bestuursorgaan in Zuid-Holland laagdrempelig en transparant de controlerende, volksvertegenwoordigende en kaderstellende rol uit te voeren. Dat doen zij door zelf belangrijke provinciale thema's te agenderen en het college van Gedeputeerde Staten op hoofdlijnen aan te sturen bij de ontwikkeling van nieuw beleid. Provinciale Staten controleren verder de uitvoering van het door Gedeputeerde Staten gevoerde beleid.
Meer dan in het verleden agenderen Provinciale Staten onderwerpen en thema's die zij belangrijk vinden. Dit doen fracties en Statenleden door onderwerpen op eigen initiatief te agenderen en door actief signalen op te pakken uit de maatschappij. Door geregeld de provincie in te gaan houden Provinciale Staten een vinger aan de pols bij de ontwikkelingen in de provincie.
De vergaderstructuur voor de commissies bestaat sinds vorig jaar uit een procedurevergadering en een overlegvergadering, en ondersteunt de Staten bij hun agenderende, kaderstellende en controlerende rol.
Naast uitoefening van de reguliere taken, zal in 2017 het accent liggen op ontmoetingen en gedachtewisselingen met medeoverheden, bedrijven, maatschappelijke organisaties en de inwoners van Zuid-Holland. De Staten willen daarbij laagdrempelig en toegankelijk zijn voor degenen die een bijdrage willen leveren aan het debat en de besluitvorming in de Staten.
Provinciale Staten bestaan uit tien fracties. De Statengriffie ondersteunt Provinciale Staten in inhoudelijke, procedurele en facilitaire zin. Daartoe stelt de griffie jaarlijks een werkplan op, op basis waarvan zij Provinciale Staten ondersteunen. Verder hebben de Statenfracties eigen ondersteuning in de vorm van fractiemedewerkers.
Provinciale Staten worden tevens ondersteund door onderzoeken van de Randstedelijke Rekenkamer. De Rekenkamer stelt daartoe jaarlijks een onderzoeksprogramma op.

Het college van Gedeputeerde Staten bestaat deze collegeperiode, naast de Commissaris van de Koning, uit vijf gedeputeerden. Gedeputeerde Staten geven uitvoering aan het Hoofdlijnenakkoord 2015-2019 ‘Zuid-Holland: slimmer, schoner en sterker’. Dit akkoord is verwerkt in de provinciale begroting.
In het declaratieregister van Gedeputeerde Staten, dat eens per kwartaal verschijnt, worden de bestuurskosten van Gedeputeerde Staten vermeld.

De Commissaris van de Koning (CdK) krijgt ondersteuning en advies bij de uitvoering van zijn taken als rijksorgaan. Dit betreft met name de benoeming van waarnemend burgemeesters, de selectie van nieuwe burgemeesters en het voeren van evaluatiegesprekken met burgemeesters. Daarnaast wordt de CdK ondersteund bij het adviseren en bemiddelen bij verstoorde bestuurlijke verhoudingen, de toezichtstaken op de veiligheidsregio's en de beoordeling van aanvragen voor Koninklijke onderscheidingen en predicaten.

Gedeputeerde Staten krijgen op strategisch, tactisch en operationeel niveau advies en ondersteuning. Kwaliteit en integraliteit van beleid en bestuur vormen daarbij het uitgangspunt. Voor het realiseren van de ambities van de provincie is een goede strategische bestuurlijke positionering van het bestuur in haar rol(len) binnen en buiten de provincie van belang, bijvoorbeeld in de Tweede en Eerste Kamer, maar ook in Europa. Door samenwerking met andere partijen in Nederland en daarbuiten wordt tijdig ingezet om relevante wet- en regelgeving te beïnvloeden en kansen die Europa biedt te benutten.

Toelichting prestatie-indicator(en)

In de Begroting 2016 is per abuis het bedrag dat benut is in 2023 opgevoerd als bedrag dat in 2019 zou moeten worden benut. In deze begroting is dit rechtgezet.

De provincie wil in Nederland voorop lopen in het transparant maken van de provincie (open overheid, open spending en open data) en investeert daartoe in haar ICT-infrastructuur en werkprocessen die een grotere transparantie mogelijk maken. Vanuit het Hoofdlijnenakkoord is hiervoor € 5 mln beschikbaar gesteld. Met dit budget wordt een impuls gegeven aan transparantie en bestaande initiatieven versneld en verbeterd. Regulier werk en al lopende trajecten worden niet uit dit budget bekostigd.

Beoogde effecten bij het vergroten van de transparantie zijn:
Provinciale gegevens openbaar, tenzij wettelijke bepalingen zoals privacy of de beleidsintimiteit, zich daartegen verzetten. Hierin zijn de volgende domeinen onderscheiden:

• Open data: datasets moeten in een toegankelijk en voor derden bruikbaar formaat worden ontsloten
• Open overheid: provinciale besluitvorming (GS-besluiten, WOB-besluiten, subsidiebeschikkingen, etcetera) ontsluiten, verbeteren vindbaarheid en toegankelijkheid
• Open spending: de planning- & controlproducten op gedetailleerder niveau ontsluiten, meer inzicht geven in uitgaven provincie
• Open contact en aanpak: verbeteren van de samenwerking met partners door het eerder en vollediger delen van gegevens

De samenwerking met de Haagse Hogeschool en andere kennisinstituten wordt geïntensiveerd. De inzet op de websites ‘Waar staat je provincie’ en ‘De Staat van Zuid-Holland’ zet de provincie voort.

In samenwerking met het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties is een benchmark ontwikkeld die de mate van transparantie en openheid meet. Een benchmark is primair bedoeld als leerinstrument. Deze geeft echter ook inzicht in de mate waarin Zuid-Holland 'voorop' loopt bij het zijn van een transparante en open provincie, en kan dus dienen als basis voor een indicator.

Toelichting prestatie-indicator(en)

De doelstelling om de transparantie en openheid te vergroten is opgenomen in het Hoofdlijnenakkoord 2015-2019. De impuls en het impulsbudget lopen daarom tot 2019. Het ligt daarom niet voor de hand nu al een streefwaarde voor de periode na 2019 te formuleren.

De provincie houdt een beperkte basisvoorziening in stand, die gemeenten tweedelijns ondersteuning biedt bij de uitvoering van hun taak op gebied van cultuurparticipatie. Deze basisvoorziening bestaat uit vier instellingen: Kunstgebouw, Popunie, Jeugdtheaterhuis Zuid-Holland en Stichting Educatieve Orkest Projecten (SEOP). Deze basisvoorziening richt zich vooral op kinderen en jongeren met als doel hun actieve en passieve deelname aan cultuur. De regeling cultuurnetwerkers is beëindigd. Gemeenten kunnen al dan niet regionaal uren van Kunstgebouw inzetten als matching voor de deelregeling CmK 2017-2020 van het ministerie Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Ook kan Kunstgebouw de aanvragen als penvoerder voor CmK indienen als de kleine gemeenten (< 90.000 inwoners) dit niet via de grote gemeenten willen doen.
Met deze basisvoorziening wordt de 'onderbouw' van de dienstverlening aan gemeenten geborgd. De gemeenten nemen zelf de 'bovenbouw' af. De basisvoorziening wordt inhoudelijk dan ook vooral door gemeenten aangestuurd. Zij moeten zelf actief hun behoeften verwoorden en met de instellingen prestatieafspraken maken en afrekenen. De provincie zal, waar zinvol, meer sturen op de werkplannen van de betreffende organisaties.

De provincie Zuid-Holland heeft op basis van de Bibliotheekwet de taak om de gemeentelijke bibliotheken tweedelijns ondersteuning te bieden met de Provinciale Service Organisatie (PSO) Probiblio. Probiblio helpt bibliotheken onder andere bij hun nieuwe rol in het digitale tijdperk. Het biedt tevens een platform voor kwaliteitsverbetering en innovatie, zodat het wiel niet op verschillende plekken hoeft te worden uitgevonden. Daarnaast  opereert  Probiblio als shared service center, bevordert de professionalizing en ondersteunt de netwerkvorming.

Deze taak komt voort uit het Hoofdlijnenakkoord 2015-2019 en wordt in 2017 verder ontwikkeld en uitgevoerd. Kennis van het sociale domein en maatschappelijke ontwikkelingen is van toegevoegde waarde voor een goede uitvoering van de provinciale kerntaken. Voor kennis van het sociale domein zijn goede sociaal-economische en demografische gegevens vereist en analyse van die gegevens, zodat beleidsinformatie kan worden gegenereerd voor het provinciale beleid.  

Toelichting prestatie-indicator(en)

In 2016 is de Discussienota borging kennis sociaal domein vastgesteld door Gedeputeerde Staten en besproken in Provinciale Staten. De wijze waarop de kennis van het sociale domein kan worden geborgd, zoals beschreven in deze Discussienota, wordt in 2017 nader uitgewerkt en uitgevoerd. Daarbij zullen mogelijk ook relevante prestatie-indicatoren worden geformuleerd.

Vanaf 2015 heeft de provincie geen formele taak meer in het sociale domein. Zorg- en welzijnstaken op het gebied van maatschappelijke participatie zijn na de decentralisatie bij gemeenten belegd. Om die reden bouwt de provincie haar subsidie aan de steunfuncties, de instellingen voor maatschappelijke participatie, binnen deze periode af.
De steunfuncties maatschappelijke participatie worden uitgevoerd door het Tympaan instituut, Jeugd Samenleving en Ontwikkeling (JSO) en Zorgbelang. De provinciale subsidie aan deze instellingen bedraagt in 2016 nog 100%, in 2017 50% en staat in 2018 op nihil.

Per 1 januari 2017 is deze inspanning beëindigd.